Ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. – Διαχειριστής του Γεωπάρκου

Η σημαντικότερη προστατευόμενη περιοχή της Κεφαλονιάς είναι ο Εθνικός Δρυμός Αίνου. Ο Εθνικός Δρυμός Αίνου της νήσου Κεφαλονιάς είναι ο μικρότερος Εθνικός Δρυμός της χώρας μας με συνολική έκταση του πυρήνα 28.620 στρέμματα. Ιδρύθηκε το 1962 ως Εθνικός Δρυμός με το Β.Δ. 776 του 1962, με κύριο σκοπό την προστασία του δάσους της Abies cephalonica Loudon (κεφαλληνιακή Ελάτη), η οποία είναι ενδημικό είδος της Ελλάδας και στις Ιονίους Νήσους απαντά αποκλειστικά στο όρος Αίνος (Εικ. 1). Εξάλλου, ο Αίνος αποτελεί τον locus classicus της κεφαλληνιακής Ελάτης, η οποία περιεγράφηκε, ως νέον είδος από τον Άγγλο Βοτανικό J.W. Loudon το 1838 (Εικ. 2). Συγχρόνως όμως, ένας δεύτερος σκοπός της ιδρύσεως του εν λόγω Εθνικού Δρυμού, είναι και η προστασία της πλούσιας και ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσας βιοποικιλότητας της χλωρίδας και της πανίδας του. Ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού συνίσταται από δύο περιοχές, ανεξάρτητες μεταξύ τους, αλλά γειτονικές: Η κύρια περιοχή είναι εκείνη πέριξ της κορυφής του Μεγάλου Σωρού (υψόμ. 1.628 m), καταλαμβάνουσα έκταση 23.160 στρεμμάτων και η δεύτερη πέριξ της κορυφής με το όνομα Ρούδι ή Γιούπαρη (υψόμ. 1.125 m) και με έκταση 5.460 στρεμμάτων. Ας σημειωθεί ότι η κορυφή Μέγας Σωρός, καθώς και η κορυφή Ρούδι ή Γιούπαρη, συνιστούν το ορεινό συγκρότημα του Αίνου.

Σε αναγνώριση της σπουδαιότητάς του, o Εθνικός Δρυμός Αίνου έχει χαρακτηρισθεί, σε διεθνές επίπεδο, ως Ευρωπαϊκό Βιογενετικό Απόθεμα, έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Οικολογικό Δίκτυο Ειδικών Ζωνών «Natura 2000» (GR2220002) και στο δίκτυο των Ειδικής Προστασίας Περιοχών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας για την προστασία της ορνιθοπανίδας (GR2220006). Ταυτόχρονα με την κήρυξή του ως Εθνικού Δρυμού ορίσθηκε και ως Καταφύγιο Άγριας Ζωής. Οι προστατευόμενες περιοχές του ευρωπαϊκού δικτύου Natura 2000 της Κεφαλονιάς – Ιθάκης δίνονται στο παρακάτω Πίνακα:

α/α	Κωδικός Natura	Όνομα περιοχής
1	GR2220001 -ΤΚΣ	Καλόν Όρος Κεφαλονιάς
2	GR2220002 – ΤΚΣ & ΖΕΠ	Εθνικός Δρυμός Αίνου
3	GR2220004 - ΤΚΣ	Παράκτια Θαλάσσια Ζώνη, από Αργοστόλι έως Βλαχάτα & Όρμος Μούντα
4	GR2220005 - ΤΚΣ	Δυτικές Ακτές Κεφαλονιάς – Στενό Κεφαλονιάς - Ιθάκης – Βόρεια Ιθάκη (Ακρωτήριο Γερογόμπος - Δράκου Πήδημα - Κεντρί - Αγ. Ιωάννης)
5	GR2220006 - ΖΕΠ	Κεφαλονιά: Αίνος, Αγία Δυνατή και Καλόν Όρος
6	GR2220007 - ΤΚΣ	Θαλάσσια ζώνη από Βλαχάτα έως Όρμο Μούντας

Στον χάρτη (Εικ. 3) παρουσιάζονται οι Προστατευόμενες Περιοχές της Κεφαλονιάς -Ιθάκης, οι οποίες αποτελούν και περιοχές ευθύνης του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α.

Υπεύθυνος φορέας για τη διοίκηση και διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών του Ιονίου είναι η Μονάδα Διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Ζακύνθου, Αίνου και Προστατευόμενων Περιοχών Ιονίων Νήσων προέκυψε από την συνένωση του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου και του Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου, εδρεύει στην Ζάκυνθο με Παράρτημα στο Αργοστόλι και στην Κέρκυρα και υπάγεται στην Διεύθυνση Διαχείρισης Προστατευόμενων Περιοχών (Τομέας Α) της Γενικής Διεύθυνσης του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. Η Μονάδα Διαχείρισης έχει επιφορτισθεί με την προστασία, διαχείριση, ανάδειξη και την εν γένει αειφόρο διαχείριση των προστατευόμενων Περιοχών του Ιονίου. 

Το Παράρτημα Αργοστολίου  κατά την πρώτη φάση λειτουργίας του ως Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Αίνου υλοποίησε την Πράξη “Διαχείριση και Λειτουργία Περιοχής Εθνικού Δρυμού Αίνου”, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ 2000-2006” και επίσης έχει ολοκληρώσει την Πράξη με τίτλο “Προστασία και Διατήρηση της Βιοποικιλότητας του Εθνικού Δρυμού Αίνου”, η οποία είχε ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗ 2007-2013, με παράταση έως το τέλος του 2015” (Άξονας Προτεραιότητας 9 – “Προστασία Φυσικού Περιβάλλοντος και Βιοποικιλότητας”) του ΕΣΠΑ, που συγχρηματοδοτήθηκε κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κατά 20% από εθνικούς πόρους. Για την περίοδο 2014 -2020, Το Παράρτημα της Μονάδας Διαχείρισης υλοποιεί την Πράξη με τίτλο: “Καταγραφή και παρουσίαση των Γεωτόπων & Γεωδιαδρομών του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς - Ιθάκης με σκοπό την ένταξη του στα Γεωπάρκα της UNESCO”. 

Το Παράρτημα της Μονάδας Διαχείρισης, μέχρι σήμερα, υλοποιεί δράσεις, οι οποίες επιμερίζονται σε πέντε κύριους άξονες:

Ι. Καταγραφή και παρακολούθηση της βιοποικιλότητας των Προστατευόμενων Περιοχών

Συνοπτικά, οι δράσεις καταγραφής και παρακολούθησης βιοτικών παραμέτρων που επιτελούνται από το προσωπικό του Παραρτήματος σε συνδυασμό με αναθέσεις σε εξωτερικούς συνεργάτες, στο πλαίσιο της υλοποίησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων με ίδια μέσα, είναι οι εξής:

1. Καταγραφή, παρακολούθηση και αειφορική διαχείριση της Χλωρίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του νομού Κεφαλονιάς - Ιθάκης.

Στον Εθνικό Δρυμό Αίνου απαντούν περίπου 400 είδη φυτών, εκ των οποίων 36 είναι ενδημικά της Ελλάδας, 7 είναι ενδημικά των Ιονίων Νήσων και 2 φύονται αποκλειστικά στον Εθνικό Δρυμό (Φοίτος & Damboldt 1985[1], Eυθυμιάτου-Kατσoύνη 1998[2], 2012[3]). Μεταξύ των αποκλειστικών ενδημικών εξέχουσα θέση κατέχει η Viola cephalonica Bornm. Είναι το σπανιότερο φυτό της Κεφαλονιάς, αφού απαντά μόνο στις υψηλότερες κορυφές του όρους Αίνου, σε πετρώδη εδάφη και σε σχισμές βράχων (Εικ. 4β). Αποτελεί ένα στενότοπο ενδημικό είδος του όρους Αίνου, το οποίο έχει χαρακτηρισθεί στο “Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπανίων και Απειλουμένων Φυτών της Ελλάδας” (Φοίτος κ.ά. 2009[4]), ως Κρισίμως Κινδυνεύον, σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN (2001)[5].

Ένα ακόμη στενότοπο ενδημικό είδος, που απαντά μόνο στον Εθνικό Δρυμό, είναι η Scutellaria rupestris subsp. cephalonica (Bornm.) Greuter & Burdet (Εικ. 5), η οποία, επίσης, εντοπίζεται μόνο στα μεγαλύτερα υψόμετρα του Αίνου, συχνά μαζί με την Viola cephalonica. Έχει χαρακτηρισθεί ως Κινδυνεύον (ΕΝ) στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων (Φοίτος κ.ά. 2009), κυρίως λόγω του πολύ μικρού μεγέθους του πληθυσμού της. Μερικά ακόμη απειλούμενα, ενδημικά είδη της Ιονίου φυτογεωγραφικής περιοχής, τα οποία έχουν ευρεθεί στον Αίνο και τα οποία, επίσης, περιλαμβάνονται στο Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων, είναι τα εξής: Saponaria aenesia Heldr., η οποία αναφέρεται, επίσης, ως Κινδυνεύον (ΕΝ) (Εικ. 6), το υποείδος Campanula garganica subsp. cephallenica (Feer) Hayek (Εικ. 7), το οποίον αναφέρεται ως Τρωτό (VU), καθώς και η Ajuga orientalis subsp. aenesia (Heldr.) Phitos & Damboldt (Εικ. 8). Στον Αίνο φύονται, επίσης, μερικά ελληνικά ενδημικά ή σπάνια φυτά, όπως τα: Centaurea subciliaris Boiss. & Heldr. subsp. subciliaris, Cerastium illirycum Ard. subsp. illirycum, Fritillaria mutabilis Kamari, Thymus holosericeus Čelak. κ.λπ.

2. Καταγραφή, παρακολούθηση και αειφορική διαχείριση της Πανίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής του νομού Κεφαλονιάς-Ιθάκης.

Σπονδυλωτά ζώα, των οποίων η παρουσία μπορεί να γίνει αντιληπτή στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Κεφαλονιάς είναι ερπετά, όπως τα: Podarcis tauricus Pallas subsp. ionicus (Εικ. 9), Algyroides moreoticus Bibron & Bory, Vipera ammodytes Linnaeus (Οχιά) και θηλαστικά, όπως τα Erinaceus roumanicus Barrett-Hamilton (Σκαντζόχοιρος), Talpa stankovici V. Martino & E. Martino (Ασπάλακας), Myoxus glis Linnaeus (Μυωξός), Lepus europaeus Pallas (Λαγός), πολλά είδη Νυχτερίδων κ.ά. Στην περιοχή του μοναστηριού της Ζωοδόχου Πηγής υπάρχει μια ομάδα, περίπου 35 ατόμων, από τα Άλογα του Αίνου (Equus caballus Linnaeus), τα οποία διαβιούν σε ημιάγρια κατάσταση (Εικ. 10).

3. Καταγραφή, παρακολούθηση και αειφορική διαχείριση της Ορνιθοπανίδας του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

Περισσότερα από 100 είδη πτηνών έχουν καταγραφεί στην περιοχή του Εθνικού Δρυμού, όπως τα: Circaetus gallicus Gmelin (Φιδαετός), Falco biarmicus Temminck (Χρυσογέρακο), Pernis apivorus Linnaeus (Σφηκιάρης), Accipiter gentilis Linnaeus (Διπλοσάινο), Athene noctua Scopoli (Κουκουβάγια), Buteo buteo Linnaeus (Γερακίνα), Alectoris graeca Meisner (Πετροπέρδικα), Emberiza caesia Cretzschmar (Φρυγανοτσίχλονο), Lanius senator Linnaeus (Κοκκινοκεφαλάς) κ.ά. Η μελέτη που έχει ολοκληρωθεί από το Φορέα, την προγραμματική περίοδο 2007-2013 (2015), αφορούσε την καταγραφή και παρακολούθηση σπανίων και ενδημικών ειδών της ορνιθοπανίδας του Εθνικό Δρυμού Αίνου και της Κεφαλονιάς, στην Ζώνη Ειδικής Προστασίας, καθώς και σε σημαντικούς υγροτόπους του νησιού (υγρότοπος Λιβαδίου και λιμνοθάλασσα Κουτάβου).

4. Καταγραφή, παρακολούθηση και αειφορική διαχείριση των Τύπων Οικοτόπων του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

Η μελέτη  αφορά στην καταγραφή, παρακολούθηση και χαρτογράφηση των Τύπων Οικοτόπων του πυρήνα και την περιφερειακής ζώνης του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

5. Καταγραφή και παρακολούθηση ειδών μακρομυκήτων (μανιταριών) του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

Η μελέτη αφορά στην καταγραφή και παρακολούθηση των μανιταριών (Εικ. 11α, 11β) στο πυρήνα και την περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

ΙΙ. Επόπτευση-Φύλαξη-Διαχείριση της Προστατευόμενης Περιοχής:

Το Παράρτημα Αργοστολίου καλείται να διαδραματίσει έναν ακόμη σημαντικό ρόλο στην Επόπτευση/Φύλαξη του Εθνικού Δρυμού Αίνου και των λοιπών προστατευόμενων περιοχών του δικτύου Natura 2000 της Κεφαλονιάς-Ιθάκης. Η αποτελεσματική Επόπτευση/Φύλαξη της Προστατευόμενης Περιοχής εξασφαλίζεται με την κατάρτιση και υλοποίηση ενός Σχεδίου Φύλαξης, που έχει ως στόχο την καθημερινή παρουσία μελών του προσωπικού του Παραρτήματος εντός των Προστατευόμενων Περιοχών. Το Παράρτημα διαθέτει τρία οχήματα τύπου 4x4 εξοπλισμένα με κιάλια, φωτογραφικό εξοπλισμό, βιντεοκάμερα, φορητά GPS, εργαλειοθήκες, αλυσοπρίονα, σκαπτικά εργαλεία, ταινίες σήμανσης, εξοπλισμό ασφαλείας κ.λπ. Εκτός από την καταγραφή παράνομων δραστηριοτήτων εντός των Προστατευόμενων Περιοχών, το προσωπικό Επόπτευσης/Φύλαξης του ΟΦΥΠΕΚΑ μεριμνά για την συντήρηση των υποδομών δασικής αναψυχής, την απομάκρυνση πεσμένων δέντρων και βράχων από το δασικό οδικό δίκτυο (Εικ. 12α & 12β) την πληροφόρηση, ξενάγηση και την παροχή κάθε βοήθειας στους επισκέπτες του Εθνικού Δρυμού Αίνου και των λοιπών προστατευόμενων περιοχών της Κεφαλονιάς - Ιθάκης. Επίσης, καθώς η αρμοδιότητα της Επόπτευσης/Φύλαξης διασπάται μεταξύ πολλών υπηρεσιών (π.χ. δασική υπηρεσία, πυροσβεστική υπηρεσία), επιδιώκεται η ενεργή συνεργασία και ο συντονισμός με τις συναρμόδιες υπηρεσίες. Η εξασφάλιση της τήρησης των κανονισμών λειτουργίας των Προστατευόμενων Περιοχών συνδράμει σημαντικά στην αποτελεσματική προστασία τους.

Εικόνες 12α & 12β. Απομάκρυνση πεσμένων δέντρων από το δασικό οδικό δίκτυο.

Η Δράση της Επόπτευσης/Φύλαξης πραγματοποιείται είτε με την εκπόνηση είτε με την προκήρυξη σημαντικών μελετών για τον Εθνικό Δρυμό, όπως:

(i) Μελέτη για τον καθορισμό των ακριβών ορίων του Πυρήνα της Προστατευόμενης Περιοχής,

(ii) Μελέτη για την διαμόρφωση του εξωτερικού χώρου του Περιβαλλοντικού Κέντρου Αίνου,

(iii) Μελέτη Σχεδίου Διαχείρισης της Προστατευόμενης Περιοχής,

(iv) Ειδική Λιβαδοπονική Μελέτη για την περιφερειακή ζώνη του Εθνικού Δρυμού Αίνου.

ΙΙΙ. Επικοινωνιακή στρατηγική του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α., δράσεις Ενημέρωσης/Ευαισθητοποίησης:

Προκειμένου ο ΟΦΥΠΕΚΑ να υλοποιήσει με επιτυχία τις προγραμματιζόμενες δράσεις για την προστασία, ανάδειξη και διαχείριση των Προστατευόμενων Περιοχών της Κεφαλονιάς-Ιθάκης, είναι απαραίτητο να αποσαφηνιστεί ο ρόλος του στην τοπική κοινωνία, ώστε να γίνει αποδεκτός από αυτήν. Συνεπώς, έχει θεσπιστεί και υλοποιείται μια ολοκληρωμένη επικοινωνιακή στρατηγική καθ’ όλη τη διάρκεια του προγράμματος, η οποία αποσκοπεί στην ανάδειξη του κεντρικού ρόλου της Μονάδας Διαχείρισης στη διαχείριση και στην προστασία του Εθνικού Δρυμού Αίνου & των λοιπών προστατευόμενων περιοχών, αλλά και στην ενίσχυση της συμμετοχικής διαδικασίας οργανωμένων ομάδων, αλλά και απλών πολιτών στη διαχείριση τους.

Για την επίτευξη αυτού του σημαντικού στόχου, ο συγκεκριμένος Άξονας Δράσεων περιλαμβάνει την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των κατοίκων του νησιού, αλλά και των επισκεπτών, καθώς και οργανωμένων ομάδων. Προς αυτόν τον σκοπό, πραγματοποιούνται ειδικές παρουσιάσεις στο Περιβαλλοντικό Κέντρο του Κουτάβου, όπου στεγάζεται ο Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. στο Αργοστόλι, στο Περιβαλλοντικό Κέντρο Αίνου, αλλά και στα πέντε διαμορφωμένα περιπατητικά μονοπάτια που βρίσκονται στον Εθνικό Δρυμό Αίνου (Εικ. 13α, 13β) και για τα οποία έχουν δημιουργηθεί από τον ΟΦΥΠΕΚΑ ειδικές ενημερωτικές και θεματικές Πινακίδες (Εικ. 13α). Τα θέματα που θίγονται αφορούν στα ιδιαίτερα αβιοτικά και βιοτικά χαρακτηριστικά και στην αξία των οικοσυστημάτων του Εθνικού Δρυμού Αίνου, αλλά και στις πιέσεις και απειλές που δέχονται. Σκοπός των δραστηριοτήτων αυτών είναι η αφύπνιση των πολιτών στην αναγκαιότητα για την προστασία και τον σεβασμό των Προστατευόμενων Περιοχών, αλλά και στα αδιαμφισβήτητα οφέλη που προκύπτουν. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση σε μαθητές της πρωτοβάθμιας (Εικ. 14) και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (Εικ. 15), η αξιοποίηση των σύγχρονων ηλεκτρονικών μέσων επικοινωνίας (ιστοσελίδα, ψηφιακό μουσείο, εικονική περιήγηση κ.λπ.), η παραγωγή και διάθεση ποικίλου έντυπου υλικού, όπως αφίσες, φυλλάδια, βιβλία, κάρτες κ.λπ., αλλά και ηλεκτρονικού υλικού ενημέρωσης, η διενέργεια ενημερωτικών Ημερίδων με ποικίλη θεματολογία (π.χ. Παρουσίαση των Δράσεων του Παραρτήματος Αργοστολίου της Μονάδας Διαχείρισης (Εικ. 16), Ορχεοειδών (Εικ. 17), Μανιταριών, κ.λπ.), Σεμιναρίων (π.χ. Αρωματικών, φαρμακευτικών και εδώδιμων φυτών, Οικοτουρισμού (Εικ. 18), Πυροπροστασίας (Εικ. 19), Χλωρίδας, Πανίδας κ.λπ.), που στοχεύουν σε συγκεκριμένες ομάδες πολιτών, η διάδοση του πνεύματος εθελοντισμού μέσω της πολυετούς λειτουργίας του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. ως Φορέα Υποδοχής αλλοδαπών εθελοντών, στο πλαίσιο του προγράμματος European Voluntary Service (E.V.S.), κ.λπ. είναι μερικές μόνο από τις αναφερθείσες δραστηριότητες.

IV. Διοικητική υποστήριξη της υλοποίησης των δράσεων στο πλαίσιο του επιχειρησιακού προγράμματος:

Η συνεπής και ορθή διοικητική υποστήριξη του προγράμματος αποτελεί σημαντική συνιστώσα στην επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί από τη Διαχειριστική Αρχή του προγράμματος που υλοποιεί το Παράρτημα Αργοστολίου και αφορούν τόσο στο φυσικό όσο και στο οικονομικό αντικείμενό του. Η τήρηση των χρονοδιαγραμμάτων, η συγγραφή, η παραλαβή από τα αρμόδια τμήματα και η αποστολή στις αρμόδιες υπηρεσίες των παραδοτέων των επιμέρους δράσεων, καθώς και η κατά το δυνατόν πρόβλεψη και αντιμετώπιση παραγόντων που μπορεί να οδηγήσουν σε καθυστερήσεις είναι αντικείμενο του τέταρτου άξονα Δράσεων.

V. Ανάπτυξη καινοτόμων δράσεων:

i. Λειτουργία Τράπεζας Γενετικού Υλικού & Εργαστηρίου Αναγέννησης Ειδών Χλωρίδας (Εικ. 20α, 20β).

ii. Διερεύνηση της ιστορικής εξέλιξης της βλάστησης του όρους Αίνος.

iii. Δημιουργία υποδομής καταγραφής δεδομένων της παρακολούθησης με G.I.S.

iv. Ένταξη του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς-Ιθάκης στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO.

VI. Δικτύωση με φορείς του εσωτερικού και εξωτερικού

Βασικός στόχος του Παραρτήματος Αργοστολίου της Μονάδας Διαχείρισης από την συμμετοχή του σε ελληνικά και διεθνή φόρα αποτελεί η προστασία της βιοποικιλότητας της Κεφαλονιάς & Ιθάκης σε συνδυασμό με την βιώσιμη ανάπτυξη των προστατευόμενων περιοχών. Ιδιαίτερη μέριμνα για να επιτευχθεί ο στόχος αυτός, θα δοθεί στους ανθρώπους που ζουν και δραστηριοποιούνται στην ευρύτερη περιοχή των προστατευόμενων περιοχών της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, δηλαδή στους ανθρώπους του πρωτογενούς τομέα, τους ανθρώπους του τουρισμού κ.λπ. Η Μονάδα Διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ επιδιώκει την συνεργασία με τους ελληνικούς φορείς, άλλα και με άλλα ευρωπαϊκά πάρκα. Στους τομείς προτεραιότητας για συνεργασία περιλαμβάνονται: η ανταλλαγή τεχνογνωσίας, τρόποι ανάπτυξης του οικοτουρισμού, η προστασία του περιβάλλοντος, η μείωση των επιπτώσεων από την κλιματική αλλαγή, η βιώσιμη ανάπτυξη των νησιωτικών προστατευόμενων περιοχών.

VII. Ένταξη του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς-Ιθάκης στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO.

Μέχρι πρόσφατα η προσοχή όλων σε ότι αφορούσε την προστασία του περιβάλλοντος ήταν στραμμένη στη προστασία της βιοποικιλότητας. Τα τελευταία χρόνια όμως μία καινούργια διάσταση στην προστασία του περιβάλλοντος ήρθε να προστεθεί, η προστασία της Γεωποικιλότητας. Η προστασία του αβιοτικού περιβάλλοντος και πιο συγκεκριμένα του γεωπεριβάλλοντος, κρίνεται εξίσου σημαντική, με την προστασία της βιοποικιλότητας. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί και οι γεωλογικές διεργασίες καθορίζουν τη φυσιογνωμία μιας περιοχής, άρα και τη βιοποικιλότητας της, συνεπώς προστατεύοντας τη γεωποικιλότητα συμβάλλουμε σημαντικά και στην προστασία της βιοποικιλότητας. Επίσης, σε πολλές περιπτώσεις η γεωποικιλότητα καθορίζει και το ανθρωπογενές περιβάλλον και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα ήθη και τις παραδόσεις των τοπικών κοινωνιών.

Η σύνδεση όλων αυτών, σε συνδυασμό με την αειφόρο ανάπτυξη ενός τόπου, μπορεί να λάβει χώρα μέσα από ένα Γεωπάρκο, στο οποίο γίνεται ανάδειξη των γεωλογικών και φυσικών μνημείων μιας περιοχής, παράλληλα με την ανάδειξη των αρχαιολογικών και πολιτιστικών μνημείων, όπως η Ι.Μ. Αγίου Γερασίμου στα Ομαλά ή ο οβελίσκος στο λιμάνι του Αργοστολίου (Εικ. 21α, 21β). Σε ένα Γεωπάρκο η προστασία του αβιοτικού και έμβιου περιβάλλοντος “βαδίζει χέρι-χέρι” με την ήπια ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών μέσα από την ανάπτυξη ενός διαφορετικού εναλλακτικού τουρισμού, του «γεωτουρισμού» που έρχεται να επισκεφθεί αυτά τα γεωλογικά μνημεία και να γνωρίσει τα υψηλής ποιότητας τοπικά προϊόντα.

Ένα Γεωπάρκο καθορίζεται από τους γεώτοπους του, ένα σύνολο γεωλογικών μνημείων μιας περιοχής τα οποία χρήζουν ανάδειξης και προστασίας, και από γεωδιαδρομές που συνδέουν τους γεώτοπους μεταξύ τους όπως και με αλλά φυσικά και πολιτιστικά μνημεία της περιοχής. Η καλή σήμανση και το πληροφοριακό υλικό δίνουν τη δυνατότητα στον επισκέπτη να γνωρίσει τη γεωλογία, το φυσικό περιβάλλον και τον πολιτισμό της περιοχής αυτής.

Στις 13 Απριλίου 2022 το Γεωπάρκο Κεφαλονιάς-Ιθάκης εντάχθηκε στα Παγκόσμια Γεωπάρκα της UNESCO και αποτελεί το 7ο Παγκόσμιο Γεωπάρκο της Ελλάδας.

Για να μπορέσει ένα Γεωπάρκο να ενταχθεί στο Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO θα πρέπει πρώτα να έχει οργανωθεί και να λειτουργεί ήδη ως Γεωπάρκο. Αυτό σημαίνει ότι θα έχουν ορισθεί ήδη γεώτοποι και γεωδιαδρομές, θα έχουν δημιουργηθεί οι σχετικές υποδομές και η τοπική κοινωνία και οι τοπικοί φορείς θα το έχουν αγκαλιάσει. Για να μπορέσει να δημιουργηθεί ένα Γεωπάρκο χρειάζεται κάποια αρχική χρηματοδότηση, ώστε Γεωλόγοι με σχετική εμπειρία, να καθορίσουν και να αναδείξουν ύστερα από μελέτη γεωτόπους και γεωδιαδρομές, και να παράγουν επιστημονικές πληροφορίες για να υποστηρίξουν τη σημασία τους και την ανάγκη προστασία τους. Επίσης, Βιολόγοι θα χρειασθεί να καταγράψουν την βιοποικιλότητα γύρω από τους γεωτόπους, αλλά και σε περιοχές με ιδιαίτερο βιολογικό ενδιαφέρον που θα χρίζουν ανάδειξης και προστασίας.

Τα νησιά της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης εκτός από την πλούσια αρχαιολογική και πολιτιστική ιστορία και την πλούσια βιοποικιλότητά τους (που στην Κεφαλονιά οδήγησε στην ανακήρυξη του Αίνου σε Εθνικό Δρυμό), είναι νησιά με πλούσια γεωλογία, ένα ενεργό γεωλογικό εργαστήριο, που βρίσκεται στην πιο ενεργή τεκτονικά περιοχή της Ευρώπης. Οι γεωλογικοί σχηματισμοί, ο μεγάλος αριθμός ρηγμάτων, αρκετά εκ των οποίων ενεργά, και κατ’ επέκταση η μεγάλη σεισμικότητα, τα σπήλαια και οι καρστικοί σχηματισμοί, ο Αίνος, αλλά και το ιδιαίτερο θαλάσσιο περιβάλλον δημιουργούν ένα γεωλογικό «μωσαϊκό», καθιστώντας τα νησιά αυτά, έναν χώρο κατάλληλο, που πληροί συνεπώς όλες τις προδιαγραφές για να γίνει Γεωπάρκο, εντός του οποίου θα μπορούσαν να οριστούν δεκάδες γεώτοποι και αρκετές γεωδιαδρομές. Θα ήταν σκόπιμο στα όρια του Γεωπάρκου να συμπεριληφθούν, εκτός από τα νησιά της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης και το εσωτερικό Αρχιπέλαγος Ιονίου με τις απόκρημνες ακτογραμμές, στις οποίες απεικονίζεται με ξεκάθαρο εντυπωσιακό τρόπο η γεωλογία της περιοχής, και τα παράκτια σπήλαια. Έτσι, θα δημιουργηθεί ένα μοναδικό για το Ευρωπαϊκό χώρο Γεωπάρκο το οποίο θα περιλαμβάνει και μία σημαντική θαλάσσια περιοχή, στην οποία θα ορισθεί και μία θαλάσσια γεωδιαδρομή, η οποία μάλιστα θα συνδέει τα δυο νησιά και πιο συγκεκριμένα θα συνδέει τους γεώτοπους και τις γεωδιαδρομές των δύο νησιών. Στόχος της θαλάσσιας γεωδιαδρομής είναι να προσελκύσει και υψηλού επιπέδου τουρισμό με σκάφη αναψυχής που θα μπορούν να επισκεφθούν από τη θάλασσα τους παράκτιους γεωτόπους.

Στη συνέχεια θα πρέπει να δημιουργηθούν κατάλληλες υποδομές και να γίνει ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των τοπικών κοινωνιών για να γνωρίσουν και να υποστηρίξουν το Γεωπάρκο. Τότε θα είναι δυνατή και η υποβολή του σχετικού φακέλου για ένταξη στο Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκτυο Γεωπάρκων της UNESCO.

Η ύπαρξη του Παραρτήματος Αργοστολίου, στελεχωμένου ήδη με το  κατάλληλο προσωπικό και με δομές και εμπειρία διευκολύνουν την οργάνωση και λειτουργία του Γεωπάρκου. Άλλωστε, υπάρχει ήδη παράδειγμα όπου Μονάδα Διαχείρισης του ΟΦΥΠΕΚΑ (Μονάδας Διαχείρισης Εθνικού Πάρκου Χελμού-Βουραϊκού & Προστατευομενων Περιοχών Βόρειας Πελοποννήσου) αποτελεί τον διαχειριστή ενός Παγκόσμιου Γεωπάρκου της UNESCO (Παγκόσμιο Γεωπάρκο UNESCO Χελμού-Βουραϊκού).

Το προσωπικό του Parart;hmatow είναι πάντα διαθέσιμο και πρόθυμο να παράσχει οποιαδήποτε πληροφορία για το Γεωπάρκο Κεφαλονιάς – Ιθάκης, τον Εθνικό Δρυμό Αίνου και το περιβάλλον της Κεφαλονιάς & Ιθάκης γενικότερα, καθώς και για το έργο που το ίδιο επιτελεί. Για το σκοπό αυτό, μπορείτε είτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Εθνικού Δρυμού Αίνου στην διεύθυνση: www.aenosnationalpark.gr, είτε να επικοινωνήσετε με το προσωπικό (Τηλ./Φαξ: 26710-29258) ή στα E-mail: mdpp.ionian@necca.gov.gr, είτε να επισκεφθείτε την έδρα του Γεωπάρκου στην Κεφαλονιά στο Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης Κουτάβου, στο Αργοστόλι ή την έδρα στην Ιθάκη στο Πολιτιστικό Κέντρο Ανωγή στην Ανωγή.

---

[1] Φοίτος, Δ. & Damboldt, J., 1985. Η χλωρίδα της νήσου Κεφαλληνίας. – Βοτανικά Χρονικά 51-2): 1-204 + 2 χάρτες.

[2] Eυθυμιάτου-Kατσoύνη, N., 1998. Αφιέρωμα στον Εθνικό Δρυμό Αίνου. – Κεφαλονιά: Έκδοση Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κεφαλονιάς-Ιθάκης.

[3] Eυθυμιάτου-Kατσoύνη, Ε.-N., 2012. Οι ανθρώπινες επιδράσεις στην εξελικτική πορεία της χλωρίδας και της βλάστησης της Κεφαλληνίας από την προϊστορική εποχή μέχρι σήμερα: Μελέτη για εφαρμογή στην Περιβαλλοντική Εκπαίδευση. – Πάτρα: Διδακτορική Διατριβή, Πανεπιστημίου Πατρών, σελ. 417.

[4] Φοίτος, Δ., Κωνσταντινίδης, Θ. & Καμάρη, Γ. (Επιτρ. Έκδ.), 2009. Βιβλίο Ερυθρών Δεδομένων των Σπανίων και Απειλουμένων Φυτών της Ελλάδας, Τόμος 1(Α-D): Ι-ΧΧVI +1-406 & Τόμος 2(E-Z): 1-414. – Πάτρα: Έκδοση Ελληνικής Βοτανικής Εταιρείας.

[5] IUCN, 2001. IUCN Red List Categories and Criteria: version 3.1. − Gland & Cambridge: IUCN Species Survival Commission.