Γεώτοπος 17. Άγιος Θωμάς

Η Παραλία Άγιος Θωμάς ανήκει στον οικισμό Καραβάδο, ο οποίος βρίσκεται στη νότια Κεφαλονιά και απέχει 12 χιλιόμετρα από την πόλη του Αργοστολίου. Πήρε το όνομά της από το ομώνυμο εκκλησάκι που βρισκόταν στην κορυφή του λόφου. Η συγκεκριμένη παραλία παρουσιάζει ιδιαίτερο γεωλογικό, παλαιοντολογικό, αισθητικό και μυθολογικό ενδιαφέρον. Εδώ δεσπόζει ο βράχος με την ονομασία Γερονήτσια (κομματάκια των γερόντων) όπου κάποιος θρύλος θέλει από την κορυφή του να πετούσαν τους γέροντες για να μην είναι εμπόδιο στη ζωή .

Γεωποικιλότητα

Η Παραλία Άγιος Θωμάς αποτελείται από μεταλπικούς σχηματισμούς του Πλειοκαίνου (5,33-2,58 εκατ. έτη), που στο κατώτερο τμήμα τους δομούνται από εναλλαγές χαλαρών άμμων-διαγενημένων ψαμμιτών, ψαμμιτικών ασβεστόλιθων και μικρού πάχους μαργαϊκών στρωμάτων. Σταδιακά και προς τα ανώτερα τμήματα επικρατούν κυανές μάργες με πλούσια πανίδα Μαλακίων, ενώ τέλος, στο ανώτατο τμήμα της ακολουθίας αναπτύσσονται και πάλι εναλλαγές λεπτόκοκκων ψαμμιτών και αμμούχων μαργαϊκών στρωμάτων.

Στους ισχυρά διαγεννημένους ψαμμιτικούς ασβεστόλιθους συναντάμε καρστικές γεωμορφές, όπως καρστικά φρεάτια μικρού μεγέθους και γλυφές. Στα μικρά αυτά φυσικά έγκοιλα (αλατιέρες) γινόταν συλλογή αλατιού. Τους καλοκαιρινούς μήνες, γεμίζουν με θαλασσινό νερό, το οποίο αφού εξατμιστεί αφήνει κάθε φορά μια κρούστα άλμης στην επιφάνεια. Η κρούστα αυτή, που στην Κεφαλονιά λέγεται «αφράλα», συλλεγόταν από τους ντόπιους και είναι ουσιαστικά ο «Ανθός του αλατιού» (Εικόνα 1).

"Αφράλα"
Εικόνα 1. "Αφράλα"

Τα ιζηματολογικά και παλαιοντολογικά χαρακτηριστικά της παραλίας αυτής υποδηλώνουν θαλάσσιες αναβαθμίδες. Οι θαλάσσιες αναβαθμίδες δημιουργούνται συνήθως λόγω της διαγένεσης των άμμων που βρίσκονται στην παράκτια ζώνη και εξαιτίας της μεταβολής του επίπεδου της στάθμης της θάλασσας βρέθηκαν πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας. Αποτελούν δηλαδή τις παλαιές θέσεις της ακτογραμμής και μας δείχνουν πού ήταν η στάθμη της θάλασσας κατά το παρελθόν. Αυτή η ξαφνική αλλαγή του επιπέδου της στάθμης της θάλασσας δημιούργησε και απολιθωματοφόρους ορίζοντες πλούσιους σε Pectinidae (χτένια) (Εικόνα 2) και Ostreidae (στρείδια) (Εικόνα 3). Τα απολιθώματα αυτά αποτελούν θαλάσσιους οργανισμούς που υπάγονται στα Δίθυρα Μαλάκια. Τα Ostreidae προσκολλώνται με την Αριστερή θυρίδα σε σταθερά υποστρώματα και σχηματίζουν ολόκληρες αποικίες (πάγκους) στα αβαθή νερά από αλλεπάλληλα συγκολλημένα κελύφη. Οι αποικίες αυτές δείχνουν ακτογραμμές και παλαιοακτές. Επιπλέον έχουμε την εμφάνιση Echinidae (Εχινοειδών) (Εικόνα 4) τα οποία είναι αποκλειστικώς θαλάσσιοι οργανισμοί που ζουν σε όλα τα βάθη, κυρίως όμως αφθονούν σε διαυγή και αβαθή νερά.

Αριστερή θυρίδα απολιθωμένου χτενιού (Pecten sp.)
Εικόνα 2. Αριστερή θυρίδα απολιθωμένου χτενιού (Pecten sp.)
Δεξιά θυρίδα απολιθωμένου στρειδιού (Ostrea lamellosa)
Εικόνα 3. Δεξιά θυρίδα απολιθωμένου στρειδιού (Ostrea lamellosa)
Κάψα απολιθωμένου ακανόνιστου εχινοειδούς
Εικόνα 4. Κάψα απολιθωμένου ακανόνιστου εχινοειδούς

Η παραλία του Αγίου Θωμά αποτελεί μια εξαιρετική θέση θέας ενός δελταϊκού συστήματος. Συγκεκριμένα στη θέση αυτή διακρίνονται δύο δελταϊκά συστήματα (Εικόνα 5) Πλειοκαινικής ηλικίας (5,33-2,58 εκατ. έτη), να προελαύνουν προς την θάλασσα και να αναπτύσσονται μεταξύ παράκτιων αποθέσεων. Είναι χαρακτηριστική η δελταϊκή πλατφόρμα (άνω σειρά-topset) που αναπτύχθηκε στην παλιά παράκτια ζώνη, η οποία πλευρικά και προς την θάλασσα περνάει στην σειρά προέλασης (foreset), δηλαδή εκεί που σταδιακά βάθαινε η θάλασσα και αυτή με τη σειρά της περνάει στη σειρά πυθμένα (bottomset) (Εικόνα 6), στα βαθύτερα τμήματα του θαλάσσιου πυθμένα, σχηματίζοντας όλα μαζί μια ωραία σιγμοειδή γεωμετρία. Η μελέτη της εξέλιξης του δέλτα, με βάση την διεύθυνση κλίσης των αποθέσεων της εκβολής του ποταμού (σειρά προέλασης) έδειξε ότι πηγή τροφοδοσίας του δελταϊκού συστήματος αποτελεί το Όρος του Αίνου. Σε γειτονικές περιοχές, όπως στην παραλία των Σπαρτιών, είναι σαφές ότι οι εκβολές των ποταμών (σειρά προέλασης) περνούν πλευρικά στις βαθύτερες θέσεις των δέλτα (σειρά πυθμένα). Παρατηρήθηκε ότι τα δελταϊκά συστήματα που αναπτυχθήκαν  αυξάνονται σε αριθμό πλησιάζοντας προς τα μεγάλα ρήγματα κοντά στον Αίνο, καθώς η λεκάνη σταδιακά περιορίζεται κοντά στο όρος Αίνος.

Άποψη παράκτιας τομής με τυπικές αποθέσεις δελταϊκού συστήματος
Εικόνα 5.  Άποψη παράκτιας τομής με τυπικές αποθέσεις δελταϊκού συστήματος
Απλοποιημένη 3Dσχηματική απεικόνιση του δελταϊκού συστήματος
Εικόνα 6. Απλοποιημένη 3D σχηματική απεικόνιση του δελταϊκού συστήματος

Βιοποικιλότητα

Όσον αφορά στη βλάστηση της περιοχής, νεροκάλαμα (Phragmites australis), σκοβούρλα (Scirpus holoschoenus) και φτέρες (Adiantum capillus-veneris) κατά μήκος της ακτής παραπέμπουν στην ύπαρξη γλυκού νερού. Κατά μήκος της ίδιας ακτής αφθονούν επίσης λιμόνια (Limonium spp.), κρίταμα (Crithmum maritimum) και η αγράμπελη (Clematis flammula).

 

Πινακίδα Ερμηνείας στον Γεώτοπο Αγίου Θωμά
Ερμηνευτική Πινακίδα του Γεωπάρκου Κεφαλονιάς - Ιθάκης στον Γεώτοπο του Αγίου Θωμά

 

 

Πινακίδα Ερμηνείας στον Γεώτοπο Αγίου Θωμά
Το περιεχόμενο της Ερμηνευτικής Πινακίδας για τη γεωποικιλότητα και τη βιοποικιλότητα του Γεωτόπου του Αγίου Θωμά