Η σπηλαιοδολίνη Άγιοι Θεόδωροι βρίσκεται στην περιοχή της Σάμης, όπου υπάρχουν και αρκετά άλλα σπήλαια. Κάποτε αποτελούσε ένα σπήλαιο, όπου κατά τη διάρκεια των αιώνων και λόγω των γεωλογικών αλλαγών που σημειώθηκαν στην περιοχή (σεισμοί, κατολισθήσεις), είχε ως αποτέλεσμα να αποκτήσει τη σημερινή του μορφή. Συγκεκριμένα πρόκειται για ένα βάραθρο (δολίνη) το οποίο έχει σχηματιστεί από αποκολλήσεις και κατακρημνίσεις τεμαχών της οροφής του (Εικόνα 1). Η πλούσια βλάστηση, που επικρατεί γύρω από το σπήλαιο, μας κάνει να νιώθουμε ότι βρισκόμαστε στη μέση ενός τροπικού δάσους.
Γεωποικιλότητα
Μετά από μία κατακόρυφη κατάβαση 20 μέτρων, υπάρχει μια πολύ απότομη κατηφορική σάρα (ή θολοσωρός) με υλικά κατακρήμνισης τα οποία είναι μερικώς καλυμμένα με μικρά δέντρα. 40 μέτρα πιο κάτω υπάρχει ένα από τα ομορφότερα σημεία της σπηλαιοδολίνης. Πρόκειται για μια πανέμορφη γαλαζοπράσινη λίμνη με υφάλμυρο νερό, όπως και στα υπόλοιπα σπήλαια της περιοχής, το βάθος της οποίας φτάνει τα – 88 μέτρα. Η λίμνη είναι ορατή από την είσοδο (Εικόνα 2). Στον πυθμένα της λίμνης υπάρχει σιφόνι, η είσοδος του οποίου έχει την ίδια διατομή με την λίμνη. Από τα -20 μ. συναντάμε άργιλο και πέτρες και από τα -4 έως τα -9 μ. η οριζόντια στρωματογραφία δείχνει ότι πρόσφατα έχει γίνει κάποια κατάπτωση. Στη συνέχεια στην αριστερή πλευρά και σε βάθος -28 μ. υπάρχουν υπέροχοι κατάλευκοι σταλακτίτες, ενώ στο βάθος, μεγάλοι βράχοι κλείνουν το πέρασμα. Υπάρχουν επίσης, μερικές διακλαδώσεις απροσπέλαστες. Το νερό στην επιφάνεια είναι γλυκό και κρύο, ενώ πιο βαθιά είναι πιο αλμυρό και πιο ζεστό. Στο νερό δεν έχουν εντοπιστεί ψάρια. Το συνολικό μήκος της σπηλαιοδολίνης είναι 125 μ. (Εικόνα 3).
Βιοποικιλότητα
Η είσοδος του σπηλαίου περιβάλλεται από πλούσια βλάστηση με τυπικά δενδρώδη είδη της περιοχής, όπως πουρνάρια (Quercus coccifera), σχίνους (Pistacia lentiscus) κ.ά. Επίσης τα σκιερά, κάθετα τοιχώματα ευνοούν την εμφάνιση αναρριχητικών και άλλων ειδών φυτών. Χάρη στη συνολική σύνθεση της βλάστησης, η τελική εικόνα είναι μαγευτική! Για την πανίδα ασπονδύλων του σπηλαίου δεν έχουν γίνει μελέτες, εντούτοις στην περιοχή έχουν καταγραφεί επτά διαφορετικά είδη νυχτερίδων, όπως ο τρανορινόλοφος (Rhinolophus ferrumequinum) (Εικόνα 4), o νυκτοβάτης (Nyctalus noctula), η μικρονυχτερίδα (Pipistrellus pygmaeus), o νυχτονόμος (Tadarida teniotis) κ.ά. Επίσης σε θέσεις γύρω από το άνοιγμα του σπηλαίου καταγράφονται τουλάχιστον τρία είδη σαυρών, μεταξύ των οποίων η βαλκανόσαυρα του Ιονίου, Podarcis ionicus, ένα βαλκανικό ενδημικό.
